۲۰ تیر | وقایع کوی دانشگاه تهران توسط کمیته ویژه پیگیری شد

در روز ۲۰ تیر ۱۳۷۸ به دنبال واقعه حمله به کوی دانشگاه تهران و استعفای وزیر فرهنگ و آموزش عالی، سیدمحمد خاتمی رییس‌جمهوری وقت در نامه‌ای به مصطفی معین ضمن رد استعفای وی، بر پیگیری واقعه کوی تا کشف همه ابعاد قضیه تاکید کرد.


هفدهم تیرماه ۷۸ همزمان با بررسی طرح اصلاح قانون مطبوعات در مجلس که با مخالفت اصحاب رسانه - که این طرح را در راستای تحدید مطبوعات ارزیابی می‌کردند - روبرو بود، روزنامه «سلام» با چاپ نامه‌ای محرمانه گزارش داد که پیشنهاد اصلاح قانون مطبوعات از سوی سعید اسلامی، معاون سابق وزارت اطلاعات و از عوامل اصلی قتل‌های سیاسی پاییز ۷۷ ارائه شده بود. در پی چاپ این نامه بحث‌ها پیرامون اصلاح قانون مطبوعات بالا گرفت و همزمان با افزایش انتقادات خبر توقیف روزنامه سلام منتشر شد.


توقیف روزنامه سلام گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران را به برپایی تجمعی اعتراض‌آمیز در داخل محوطه کوی دانشگاه ترغیب کرد. با وجود اینکه این تجمع با شعارهای تندی همراه بود اما در ساعات پایانی شب به آرامی پایان یافت. با این حال بامداد روز ۱۸ تیر گروهی از نیروهای لباس شخصی با همراهی برخی ماموران متخلف، ضمن حمله به کوی دانشگاه، دانشجویان را مورد ضرب و جرح قرار داده، عده‌ای را بازداشت کردند و به تخریب اموال عمومی پرداختند. این حمله موجی از اعتراضات را در دانشگاه تهران و پس از آن تبریز، ایجاد کرد. ماجرا در روزهای بعد با خروج دانشجویان از محیط کوی به ناآرامی‌هایی در سطح پایتخت تبدیل شد و به دنبال ورود گروه‌های غیردانشجو به غائله، کار به درگیری کشید و طبق گزارش‌های رسمی دانشجویی به نام عزت ابراهیم‌نژاد در جریان درگیری‌ها کشته شد.



حمله شبانه به کوی دانشگاه با واکنش شدید مسئولان دستگاه‌های مختلف دولتی مواجه شد و از آن جمله وزیر فرهنگ و آموزش عالی بود که در واکنش به این تعرض از سمت خود استعفا داد. روزنامه همشهری ۲۱ تیرماه ۷۸ در خبری نوشت: «در پی وقوع حوادث دلخراش و تاثر برانگیز شب جمعه کوی دانشگاه تهران که در آن دانشجویان مستقر در خوابگاه مورد تعرض قرار گرفتند، دکتر مصطفی معین وزیر فرهنگ و آموزش عالی در اعتراض به این عمل استعفای خود را به رییس‌جمهوری تقدیم کرد. رییس‌جمهور طی پاسخی به وزیر فرهنگ و آموزش عالی ضمن رد این استعفا از تلاش‌های آقای معین و سایر مسئولان در آرام کردن فضای متشنج کوی دانشگاه تقدیر کرد و با تاکید بر پرهیز از هرگونه خشونت و تشنج، آرامش را اساسی‌ترین نیاز کشور و لازمه مهم توسعه سیاسی دانست. متن پاسخ رییس‌جمهور به استعفای وزیر آموزش عالی بدین شرح است: ضمن ابراز تأسف فراوان و همدلی با جنابعالی و همه آنان که خود را در برابر امنیت، آزادی و استقلال کشور و شادابی و پیشرفت و سرزندگی دانشگاه‌ها و مراکز علمی میهن مسئول می‌دانند، در پاسخ به استعفای شما، من نیز حادثه زشت و تلخ کوی دانشگاه تهران را محکوم می‌کنم و ضمن عذرخواهی از این اهانت به ساحت علم و دانشگاه، اعلام می‌دارم به یاری حق تا کشف همه ابعاد قضیه و برخورد مناسب با آن، پیگیری امور را ادامه خواهم داد و همان طور که می‌دانید تصمیم‌های مناسبی در این باب اتخاذ شده که به اطلاع مردم و دانشگاهیان رسیده است و خواهد رسید. با قدردانی از دلسوزی و تدبیر شما و سایر همکاران عزیز، خصوصاً تلاش بی‌وقفه در آرام کردن فضای سنگین متشنج جمعه شب گذشته، از جنابعالی که همکار خوب دولت و خدمتگزار امین و دردآشنای انقلاب و کشور و یار و همراه صمیمی دانشگاهیان عزیز هستید، می‌خواهم که همچنان محکم و استوار مسئولیت خطیرتان را ادامه دهید و در همه حال و همه جا به لطف خداوند و پشتیبانی ملت شریف و دانشگاهیان و دانشجویان عزیز مستظهر باشید. همه باید بدانیم که در شرایط حساس کشور آرامش و پرهیز از هرگونه خشونت و تشنج اساسی‌ترین نیاز کشور و لازمه مهم توسعه سیاسی است و موفقیت دولت مرهون این آرامش است و مطمئن هستم دانشگاهیان عزیز و همه مردم شریف کشور با سلاح منطق و خویشتن‌داری، دولت و مسئولان را جهت پیگیری همه جانبه قضیه و مأیوس کردن کسانی که می‌کوشند تا از اوضاع به سود مقاصد سوء خود بهره‌برداری کنند، یاری خواهند کرد.»



در پی صدور فرمان پیگیری واقعه کوی، کمیته‌ای ویژه در شورای عالی امنیت ملی ماموریت یافت تا ابعاد مختلف این موضوع را مورد بررسی قرار دهد. اعضای این کمیته شامل آقایان ابراهیم رییسی رییس سازمان بازرسی کل کشور، مرتضی رضایی رییس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عباسعلی فراتی دادستان دادسرای نظامی استان تهران، احمد وحیدی رییس اداره اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، غلامرضا ظریفیان نماینده وزیر فرهنگ و آموزش عالی، مصطفی تاج‌زاده و غلامحسین بلندیان از معاونان وزارت کشور و جمال شفیعی نماینده وزارت اطلاعات زیر نظر علی ربیعی عضو دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در محل دبیرخانه مستقر شد تا مجموعه حوادث و عوامل موثر در واقعه کوی دانشگاه را در مقطع زمانی از ساعت ۳۰:۲۱ مورخ ۷۸/۴/۱۷ الی ۱۰ صبح روز جمعه ۷۸/۴/۱۸ مورد بررسی و تحقیق همه‌جانبه قرار دهد.



خاتمی ۲۲ تیرماه در پایان جلسه کمیته ویژه شورای عالی امنیت ملی کشور برای پیگیری حوادث کوی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار تلویزیون گفت: «حادثه کوی دانشگاه فوق‌العاده تلخ بود. البته من نظر خود را پیش از این اعلام داشته‌ام. این حرکت و اهانت به دانشگاه و محیط علم و برخورد خشونت‌آمیز با دانشجویان برای همه ما غیرقابل تحمل بود و بدین‌ جهت، بلافاصله کمیته ویژه‌ای از طرف دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی تشکیل شد و به تأیید رهبر معظم انقلاب رسید و کار خود را با جدیت ادامه داده و می‌دهد.»



وی تأکید کرد که «در برخورد با عوامل این حادثه جدیت دارم و امیدوارم در آینده بتوانم با تفصیل و تحلیل بیشتر در این باره صحبت کنم. حادثه‌ای که پنجشنبه شب رخ داد، بعد از یکی دو روز، جریان انحرافی در آن پیدا شد و به نظر من این جریان خیر کشور را نمی‌خواهد و هدفش لطمه زدن به اصل نظام و ایجاد آشوب و تشنج در جامعه است. خوشبختانه جامعه دانشجویی برائت خود را از این جریان اعلام کرد، زیرا رفتارهای انجام‌ شده با هیچ ‌یک از موازین سازگار نیست. علاوه بر آن مشخص شد که عده‌ای از دستگیرشدگان دانشجو نیستند و قطعاً سوء‌استفاده‌ای از این جریان می‌شود. اصولاً جریان آشوب برخلاف مصالح نظام و ملت و شعار‌ها و سیاست‌های دولت است. دولتی که شعارش مقابله با هرگونه خشونت و آشوب‌طلبی است. این جریانات در مقابل دولت و به خصوص شعار توسعه سیاسی دولت قرار دارد. کارهایی که آشوب‌طلبان انجام می‌دهند، خیری در آن نیست. باید در برابر کسانی که به اموال عمومی آسیب می‌رسانند و برای شهروندان مزاحمت ایجاد می‌کنند، ایستاد. به خاطر سیاست‌های دولت و مصالح نظام می‌کوشیم که با این خشونت‌ها با خشونت برخورد نشود و تلاش می‌شود که این اقدام با روش‌های قانونی صورت گیرد. ایجاد آشوب و اغتشاش کار دشواری نیست. می‌خواهیم یاد دهیم که با خشونت نیز می‌توان بدون خشونت برخورد کرد. مطالبی که مطرح می‌شود و شعارهای تحریک‌کننده علیه ارزش‌های نظام که همراه با شعارهای فریب‌دهنده در حمایت از دولت سر داده می‌شود، برای ایجاد تفرقه و زمینه آشوب در جامعه است. ملت شریف ایران گول نمی‌خورد. من از مردم که این روز‌ها تا حدودی آرامششان در بعضی از نقاط تهران به هم خورد، معذرت می‌خواهم و اطمینان می‌دهم که این حرکت‌ها ادامه پیدا نکند و از ملت شریف ایران می‌خواهم که هرچه بیشتر از این جریانات دور باشند تا دولت راحت‌تر در این زمینه عمل کند و مطمئن باشند که این مسئله به لطف خدا خاتمه پیدا خواهد کرد.»



فردای آن روز رهبر انقلاب در جمع گروهی از دانشجویان درباره واقعه کوی سخنان مهمی را ایراد و با بیان اینکه حمله به محیط‌های دانشجویی به نام دفاع از دین و ولایت غلط و محکوم است، تشکیل کمیته ویژه تحقیق درباره واقعه کوی را تایید کرد. آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «مطلبی که از نظر من مهم‌تر از همه است و ذهن من را مشغول کرده است، حمله به خوابگاه جوانان و دانشجویان است. این حادثه تلخ، قلب مرا جریحه‌دار کرد. حادثه غیرقابل قبولی در جمهوری اسلامی بود، حمله به منزل و مأوا و مسکن یک جمعی، به خصوص در شب یا در هنگام نماز جماعت، به هیچ‌وجه در نظام اسلامی قابل قبول نیست. جوانان این کشور ـ چه دانشجویان و چه غیر دانشجویان ـ فرزندان من هستند و هرگونه چیزی که برای این مجموعه‌ها مایه اضطراب و ناراحتی و اشتباه در فهم باشد، برای من بسیار سخت و سنگین است. هر کسی بوده، فرق نمی‌کند. چه در لباس نیروی انتظامی، چه در غیر آن. کسانی که در نظام جمهوری اسلامی تخلف می‌کنند، باید با آنان برخورد بشود، اما کسی که تخلفی نکرده است، کسی که در خانه خود در حال استراحت است، آن هم در محیط جوان دانشجویی، کار بسیار خطا و ناروایی نسبت به او انجام گرفته است. اینکه صد نفر یا دویست نفر از کوی دانشگاه خارج شدند و حرف‌هایی زدند و شعارهایی دادند، بهانه و مجوزی نمی‌شود برای اینکه کسانی، در هر لباس و با هر نامی وارد آن محیط بشوند و کارهای ناروایی انجام بدهند، به خصوص وقتی‌که نام مقدس نیروی انتظامی در میان می‌آید، عملی که موجب بشود نیروی انتظامی بدنام بشود، قضیه سخت‌تر می‌شود. شما می‌دانید که امروز نیروی انتظامی در اطراف کشور، در جاده‌ها، در مرز‌ها، در برخورد با اشرار، چه جانفشانی‌هایی می‌کند و چه زحماتی می‌کشد، چه قدر از این‌ها برای حفظ امنیت ما، جان خود را از دست می‌دهند، با این حال، به وسیله چند نفر عملی انجام بشود که چهره این خدمتگزاران در نظر بعضی تیره بشود، آیا این انصاف است؟ یا آن طوری که نقل کرده‌اند، بعضی با آوردن نام مقدس «یا حسین» و «یا زهرا» وارد اتاق دانشجوی بسیجی یا دانشجوی جانباز بشوند و او را از خواب بیرون بیاورند، یا آن طور حوادثی را به وجود بیاورند. آیا این درست است؟ این‌ها قلب را می‌فشارد، این همه جوان مومن، عاشقان امام حسین(ع)، عاشقان فاطمه زهرا(س)، در همه‌ جای کشور، در خدمت اسلام، در خدمت کشور، در طول دوران دفاع مقدس، در هر خطری که این کشور را تهدید کند، سینه سپر می‌کنند و وارد می‌شوند، اما بعد کسانی‌ با استفاده از این نام‌ها حوادثی را به وجود بیاورند. برای من، حادثه خیلی تلخی بود. البته من تأکید کردم که اطراف این حادثه تحقیق بشود و بروند حادثه را درست بسنجند. قرار شد رییس‌جمهور محترم و مسئولان هیئت تحقیقی را تعیین کنند، من هم ممکن است خودم کسی را در این هیئت بگذارم.»


منابع:

تاریخ ایرانی


روزنامه همشهری ۲۱، ۲۲، ۲۳ تیر ۱۳۷۸